Mahkeme Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir? (Mahkeme Türleri)

Tüm mahkemeler, Anayasa’nın 9. maddesine göre Türkiye’nin yargı yetkisini yönetir. Adaleti sağlama görevi ile görevlendirilen mahkemeler, davaların sınıflandırılmasının daha kolay yapılabilmesi amacıyla konularına ve derecelerine göre birbirinden ayrılmıştır. Türkiye’de mahkeme çeşitleri, adli, idari, askeri ve yüksek mahkemeler olarak 4 ana başlıkta toplanır. Mahkeme türleri değişmeyeceği gibi, her dava için mahkeme türü farklıdır.

Türkiye’deki mahkeme çeşitleri 4 başlıkta toplanır;

1. Adli Yargı Mahkemeleri
2. İdari Yargı Mahkemeleri
3. Askeri Yargı Mahkemeleri
4. Yüksek Mahkemeler

Mahkeme Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?

A) Adli Yargı Mahkemeleri

Konularına göre birbirinden ayrılan adli mahkemeler, hangi hukuki anlaşmazlığa hangi mahkemenin bakacağının tespit edilmesinde büyük kolaylık sağlar. Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminde adli mahkemeler konularına göre 2 ana alt başlıkta toplanır. Bunlar;

Hukuk Mahkemeleri: Boşanma, tüketici hakları, icra, iflas gibi ceza içermeyen, özel ve tüzel kişilerin arasındaki anlaşmazlıklarda adaleti sağlayan mahkemelerdir.

Ceza Mahkemeleri: Adaletin sağlanabilmesi için suç işlenen kişiye ceza verilmesi gereken davalar ceza mahkemeleri kapsamına girer.

1) Hukuk Mahkemeleri

Mahkeme çeşitleri arasında bulunan Hukuk mahkemeleri, hakimlerin ve savcıların uzmanlık alanları ve davaların konularına göre farklı kollara ayrılır.

Asliye Hukuk Mahkemeleri: Özel anlaşmazlıklarda adaleti sağlamakla görevli mahkemelerdir. Genel yetkili mahkeme olarak da adlandırılır çünkü bir dava için özel olarak Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından bakılacağı belirtilmemişse Asliye Hukuk Mahkemeleri bakacaktır.

Sulh Hukuk Mahkemeleri: Kişiler arasında anlaşmazlık olan davalarda özel olarak Sulh Hukuk Mahkemelerinin bakacağı belirtilen davalara bakmakla yükümlüdür.

Uzmanlık Mahkemeleri: Özel Görevli Mahkemeler olarak da adlandırılan bu mahkemeler, Aile Mahkemeleri gibi uzmanlık isteyen konular için birbirinden ayrılan mahkemelerdir. Aile Mahkemeleri, Ticaret Mahkemeleri, Tüketici Mahkemeleri, İş Mahkemeleri, İcra Hukuk Mahkemeleri, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri ve Kadastro Mahkemeleri olarak alt başlıklara ayrılır.

Aile Mahkemeleri: Aile hukuku ile ilgili davalara bakan mahkemelerdir. Kadına şiddet, boşanma, nafaka, evlat edinme ve vesayet davaları gibi davara bakar.

Ticaret Mahkemeleri: Bu mahkemeler sadece ticaret ile ilgili davalarla ilgilenmektedir. Bir ilde Ticaret Mahkemesi olmaması durumunda tüm ticaret davaları ile Asliye Hukuk Mahkemeleri ilgilenmektedir.

Tüketici Mahkemeleri: Tüketici haklarının korunmasına yönelik davalara Tüketici Mahkemeleri bakmaktadır. Bu davaların açılabilmesi için satıcı ve tüketici arasında hizmet veya ürünün satıldığına dair bir belgenin mevcut olması gerekir. Belge, ticareti kanıtlayacak niteliktedir.

İş Mahkemeleri: İş Kanunu çerçevesinde işçi ve işveren arasında gerçekleşen tüm anlaşmazlıklara İş Mahkemeleri tarafından bakılır.

İcra Mahkemeleri: İcra Mahkemeleri, icra ve iflas işlemlerini kapsayan davalara bakar. İcra dairesinin yapmış olduğu işlemlerin ve itirazların incelenmesi de yine bu mahkemelerin görevleri arasındadır.

2) Ceza Mahkemeleri

Asliye Ceza Mahkemeleri: Ceza gerektiren davalar için genel yetkili mahkemelerdir. Diğer ceza mahkemelerinin bakmadığı tüm mahkemelere Asliye Ceza Mahkemeleri bakar.

Ağır Ceza Mahkemeleri: Kanunlara göre ağır suç olarak sınıflandırılan suçlara bakan mahkemelerdir. Suçu işleyen kişi 18 yaşından küçükse davaya Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi bakar.

Uzmanlık Mahkemeleri: Çocuk Mahkemeleri, Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri gibi konu ve derece olarak diğer mahkemelerin kapsamına girmeyen davalara bakan tüm mahkemeler uzman mahkemeleri arasındadır.

B) İdari Mahkemeler

Bölge İdare Mahkemeleri (İstinaf): İdare ve vergi mahkemelerince verilen kararların incelenmesi için gönderilen mahkemelerdir. Mahkeme istinafa giderse bu mahkeme türüne başvurulur.

İdare Mahkemeleri: Vergi ve istinaf mahkemelerinin bakmadığı tüm davalara bakmakla yükümlü mahkemelerdir.

Vergi Mahkemeleri: Maddi yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya vergilerin ödenmemesi gibi anlaşmazlıklara bakan mahkemelerdir.

C) Askeri Mahkemeler

Askeri Mahkemeler, askerlerin işlediği suçlar, görev ihlalleri veya anlaşmazlıklar gibi davalara bakan mahkemelerdir. Bu mahkemeler, İlk Derece Mahkemeleri, Disiplin Mahkemeleri ve Askeri Mahkemeler olarak 3 ayrı dala ayrılır. Sadece askerlerin yargılamalarına bakılır.

• Asker Yol Parası Sorgulama

D) Yüksek Mahkemeler

Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi, Yargıtay ve Sayıştay olarak farklı alt kategorilere ayrılır.

Hangi Mahkeme Hangi Davaya Bakıyor?

Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminin ayrıldığı kollardan yukarıda bahsettik. Bu bilgiler ışığında ceza gerektiren davaların Ceza Mahkemeleri tarafından bakıldığı, ceza gerektirmeyen anlaşmazlıkların davalarına da Hukuk Mahkemeleri tarafından bakıldığı mahkemeler hakkında söylenebileceklerin başında gelir.

İşveren ve işçi arasındaki anlaşmazlıklarla ilgili davalara, ticaret ile ilgili davalara, icra davalarına, miras, boşanma veya evlat edinme gibi özel davalara Hukuk Mahkemeleri bakmaktadır.

Kaçakçılık, adam yaralama, mala veya cana kasıt gibi daha ciddi suçlara ise farklı değerlendirileceği için Ceza Mahkemeleri tarafından bakılır.

Mahkeme çeşitleri, hukuk sistemine göre değişiklik gösterebiliyor. Bizler bu yazımızda, Türk yargı sistemi ve Türk mahkemeleri ile alakalı bilgiler vermeye çalıştık. Mahkeme çeşitleri ve dava türleri hakkında bilgi almak istiyorsanız yazımıza gözatabilir, dilerseniz alttaki yorum bölümünden de aklınıza takılanlar bize sorabilirsiniz.

Mahkeme Türleri ve Dava Türleri

Mahkeme çeşitleri analiz etmeniz için, sizlere dava türlerine göre bir liste hazırlamıştık. Şimdi de kolay ulaşım olması açısından mahkeme çeşitleri ile alakalı bilgileri liste haline getirdik. Alttaki listeden tüm mahkeme çeşitleri ve dava türleri hakkında bilgi edinebilirsiniz. Üsttekiler ile aynı olup, sadece listelenmesi kolay olsun diye düzenlenmiştir.

Mahkeme Çeşitleri ve Dava Türleri

1. Adli Yargı Mahkemeleri
   1. Hukuk Mahkemeleri
      • Asliye Hukuk Mahkemesi
      • Sulh Hukuk Mahkemesi
      • Uzmanlık Mahkemeleri
      • Aile Mahkemeleri
      • Uzmanlık Mahkemeleri
      • Aile Mahkemeleri
      • Ticaret Mahkemeleri
      • Tüketici Mahkemeleri
      • İş Mahkemeleri
      • İcra Mahkemeleri
   2. Ceza Mahkemeleri
      • Asliye Ceza Mahkemeleri
      • Ağır Ceza Mahkemeleri
      • Uzmanlık Mahkemeleri
2. İdari Yargı Mahkemeleri
   • İstinaf Mahkemeleri
   • İdare Mahkemeleri
   • Vergi Mahkemeleri
3. Askeri Yargı Mahkemeleri
4. Yüksek Mahkemeler

Hangi mahkeme çeşidi hangi davaya bakıyor, üstteki listeden daha kolay öğrenebilirsiniz. Mahkeme çeşitleri ve dava türleri, üstteki listedeki gibidir.